نماز و توحید

الصلاة والتوحيد

نماز و توحید

الصلاة معراج المؤمن وتمثل صورة لمنهج المعرفة، وخطوات المعرفة والحركات والأقوال فيها تعبر عن منهج المعرفة، فحركات الصلاة التي تبدأ من القيام ثم الركوع ثم السجود تعبر عن المعرفة التي ترافق الابتعاد عن الأنا، فمن القيام الذي هو مواجهة، إلى الركوع الذي يمثل تذلل وابتعاد عن الأنا بدرجة ما، إلى السجود الذي يمثل درجة أعظم من التذلل والخضوع والابتعاد عن الأنا، وأكيد إن التذلل والخضوع يزداد مع زيادة المعرفة ([290])، كما إن المعرفة تزداد مع زيادة الخضوع والتذلل.

نماز، معراج مؤمن و تصویر کننده‌ی شیوه‌ی معرفت است، و گام‌های معرفت و حرکات و گفته‌ها و اذکار آن، تعبیرِ راه و روش معرفت است. حرکات نماز که از قیام شروع می‌شود و به رکوع و سپس به سجود می‌رسد، بیانگر معرفتی است که با دوری از انانیّت همراه و همساز است: از قیامی که رویارویی است، به رکوعی که نشانگر حدودی از فروتنی و دوری از منیّت است، تا سجده‌ای که بیانگر درجه‌ای والاتر از تذلّل و خضوع و دور شدن از انانیّت می‌باشد. تأکید می‌کنم که فروتنی و خضوع، با زیاد شدن معرفت، افزایش می‌یابد[291]، همان‌طور که معرفت با فزونیِ فروتنی و خضوع، زیاد می‌شود.

فالذكر في الركوع والسجود الذي هو: سبحان ربي العظيم وسبحان ربي الأعلى يمثل مرتبتين من الخضوع والتذلل والمعرفة المرافقة لكلا المرتبتين، ففي الركوع تنـزيه وتسبيح وتقديس الذات الإلهية أو الله، وفي السجود تنـزيه وتسبيح وتقديس الحقيقة والكنه.

ذکر رکوع و سجود یعنی «سبحان ربی العظیم» و «سبحان ربی الاعلی»، تبلور دو درجه از خضوع و خاکساری و معرفت است که با هر کدام از آنها همراه می‌باشد. در رکوع، تنزیه و تسبیح و تقدیسِ ذات الهی یا الله و در سجده تنزیه و تسبیح و تقدیس حقیقت و کُنه، مقصود می‌باشد.

وحيث إنّ السجود مرتبة تذلل أعلى وأعظم من مرتبة التذلل في الركوع فالمناسب من التسبيح في الركوع هو سبحان ربي العظيم أو سبحان ربي العلي، والمناسب من التسبيح في السجود هو سبحان ربي الأعلى أو سبحان ربي الأعظم، والفرق بين العظيم والأعظم وبين العلي والأعلى بيَّن ([292])، ويبين هذا الفرق بوضوح أن المعرفة في السجود التي يشير لها السجود وتسبيحه أعظم من المعرفة في الركوع التي يشير لها الركوع وتسبيحه.

از آنجا که مقام تذلّل در سجود، بالاتر و برتر از مقام تذلّل در رکوع است، لذا تسبیح مناسب در رکوع همان «سبحان ربی العظیم» یا «سبحان ربی العلی» می‌باشد و تسبیح متناسب در سجود هم «سبحان ربی الاعلی» یا «سبحان ربی الاعظم» است. تفاوت بین عظیم و اعظم، و علی و اعلی روشن است[293]؛ و این تفاوت به وضوح نشان می‌دهد که معرفت در سجده که سجود و تسبیحش به آن اشاره دارد، والاتر از معرفتی که رکوع و تسبیحش اشاره می‌نماید، می‌باشد.

وفي كلا التسبيحين نزهناه سبحانه عن النقص، وبالتالي نزهناه عن أن نحيط به معرفة أي نزهناه من أن نعرفه نحن معرفة تامة في كلا المرتبتين العظيم والأعظم او اللاهوت " الله "  والحقيقة " هو "، وبالتالي نكون قد أثبتنا بقولنا هذا أننا عاجزون عن معرفة اللاهوت المطلق معرفة تامة فضلاً عن الحقيقة التي واجهتنا به.

در هر دو تسبیح، ما خداوند سبحان را از نقص منزّه برمی‌شمریم و به دنبال آن، او را از این که با معرفت بر او احاطه یابیم، منزّه شمرده‌ایم یعنی بر این که به معرفت کامل او دست بیابیم، در هر دو مرتبه‌ی عظیم و اعظم یا لاهوت (الله) و حقیقت (هو)، او را منزّه دانسته‌ایم و درنتیجه با گفته‌ی خود ثابت کرده‌ایم که ما از شناخت کامل و تمام لاهوت مطلق ناتوان هستیم چه برسد به حقیقتی که (لاهوت مطلق) ما را با آن روبه‌رو نموده است!

.

[290]- انظر الرواية في الملحق رقم (5) .

[291] - به روایات پیوست 5 مراجعه نمایید.

[292]- ليس في العربية فقط بل وفي لغات أخرى مثل الإنجليزية :   great- greater – greatest.

[293] - این تفاوت فقط در زبان عربی نیست بلکه در سایر زبان‌ها نیز وجود دارد مثلا در انگلیسی: great, greater, greatest