پیوست ۱

الملحق (۱)

پیوست ۱

عن أبي سعيد الخدري في قوله عز وجل ﴿مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ﴾ قال: (علي وفاطمة، قال: لا يبغي هذا على هذه ولا هذه على هذا، ﴿يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجانُ﴾ قال: الحسن والحسين صلوات الله عليهم أجمعين)([139]).

ــ ابوسعید خدری درباره‌ی آیه‌ «مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیَانِ» گفته است که منظور، علی و فاطمه‌(علیهما السلام) هستند، نه آن به این ظلم و ستم می‌کند و نه این به آن. و منظور آیه‌ی «یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجَانُ» حسن و حسین‌(علیهما السلام) می‌باشد. صلوات خداوند بر همه‌ی آنها باد[140].

عن ابن عباس في قوله عز وجل: ﴿مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ بَيْنَهُما بَرْزَخٌ لا يَبْغِيانِ﴾ قال : ﴿ مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ ﴾ علي وفاطمة ، ﴿بَيْنَهُما بَرْزَخٌ لا يَبْغِيانِ ﴾ قال النبي ، ﴿يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجانُ ﴾ قال: الحسن والحسين عليهما السلام)([141]).

ــ از ابن عباس نقل شده است که در آیات «مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیَانِ * بَیْنَهُمَا بَرْزَخٌ لَّا یَبْغِیَانِ» منظور از «مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ» علی و فاطمه‌(علیهما السلام) است و منظور از «بَیْنَهُمَا بَرْزَخٌ لَّا یَبْغِیَانِ» پیامبر(ص) می‌باشد و منظور از «یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجَانُ» حسن و حسین‌(علیهما السلام) می‌باشد[142].

عن أبي ذر رضي الله عنه في قوله عز وجل : ﴿ مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ ﴾ قال: (علي وفاطمة عليهما السلام، ﴿يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجانُ﴾ قال: الحسن والحسين عليهما السلام، فمن رأى مثل هؤلاء الأربعة علي وفاطمة والحسن والحسين صلوات الله عليهم لا يحبهم إلا مؤمن ولا يبغضهم إلا كافر، فكونوا مؤمنين بحب أهل البيت ولا تكونوا كفاراً ببغض أهل البيت فتلقوا في النار)([143]).

ــ از ابوذر نقل شده است که درباره‌ی آیه‌ی «مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیَانِ» گفت: منظور علی و فاطمه‌(علیهما السلام) است و منظور از «یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجَانُ» حسن و حسین‌(علیهما السلام) می‌باشد. چه کسی مانند این چهار نفر را دیده است: علی و فاطمه و حسن و حسین‌(علیهما السلام). فقط انسان مؤمن آنها را دوست دارد و فقط انسان کافر با آنها دشمن است. پس با دوست داشتن اهل بیت، جزو مؤمنان باشید و با کینه‌ورزی نسبت به آنها، جزو کافران نباشید تا در آتش افکنده نشوید[144].

عن ابن عباس أن فاطمة  بكت للجوع والعرى فقال النبي : (اقنعي يا فاطمة بزوجك فو الله إنه سيد في الدنيا وسيد في الآخرة وأصلح بينهما فأنزل الله ﴿مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ﴾ يقول: أنا الله أرسلت البحرين علي بن أبي طالب (ع) بحر العلم وفاطمة بحر النبوة يلتقيان يتصلان، أنا الله أوقعت الوصلة بينهما،ثم قال: ﴿بَيْنَهُما بَرْزَخٌ﴾ مانع؛ رسول الله  يمنع علي بن أبي طالب(ع)  أن يحزن لأجل الدنيا ويمنع فاطمة أن تخاصم بعلها لأجل الدنيا، ﴿فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكُما﴾ يا معشر الجن والإنس ﴿تُكَذِّبانِ﴾ بولاية أمير المؤمنين(ع)  أو حب فاطمة الزهراء ، فاللؤلؤ الحسن والمرجان الحسين ؛ لأن اللؤلؤ الكبار والمرجان الصغار)([145]).

ــ از ابن عباس نقل شده است که فاطمه(س) از گرسنگی و بی‌لباسی گریه کرد. پیامبر(ص) به او فرمود: «ای فاطمه، به شوهرت قانع باش؛ به خدا قسم که او در دنیا و آخرت سرور و سالار است» و بین آن دو آشتی برقرار کرد. آن‌گاه خداوند این آیه را نازل فرمود: «مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیَانِ» خداوند می‌فرماید: «من دو دریا را فرستادم، علی بن ابی‌طالب‌(ع)دریای علم، و فاطمه(س) دریای نبوت، به هم می‌رسند و متصل می‌شوند؛ من، خداوند، این وصلت را بین آن دو ایجاد کرده‌ام. سپس فرمود: «بَیْنَهُمَا بَرْزَخٌ»

یعنی بین آن دو مانعی وجود دارد که همان رسول خدا(ص) می‌باشد. او مانع می‌شود که علی بن ابی طالب‌(ع)به خاطر دنیا غصه بخورد و غمگین شود و مانع می‌شود که فاطمه(س) به خاطر دنیا با شوهرش مجادله کند. «فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا»: ای دو گروه جن و انس «تُکَذِّبَانِ» یعنی تکذیب ولایت علی‌(ع)و محبت نسبت به فاطمه زهرا(س). «لؤلؤ» حسن است و «مرجان» حسین زیرا لؤلؤ بزرگ است و مرجان کوچک[146].

عن يحيى بن سعيد القطان قال : سمعت أبا عبد الله(ع)  يقول :  في قوله عز وجل : ﴿مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ بَيْنَهُما بَرْزَخٌ لا يَبْغِيانِ﴾ قال: (علي وفاطمة عليهما السلام بحران من العلم عميقان لا يبغي أحدهما على صاحبه، ﴿يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجانُ﴾ الحسن والحسين عليهما السلام)([147]).

ــ یحیی بن سعید قطان از امام صادق‌(ع)نقل کرده است که درباره‌ی آیات «مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیَانِ * بَیْنَهُمَا بَرْزَخٌ لَّا یَبْغِیَانِ» فرمود: «علی‌(ع)و فاطمه(س) دو دریای عمیق عِلم هستند که هیچ یک بر دیگری ظلم و طغیان نمی‌کند. «یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجَانُ» حسن و حسین‌(علیهما السلام) هستند»[148].

عن سفيان الثوري في قول الله عز وجل: ﴿مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ بَيْنَهُما بَرْزَخٌ لا يَبْغِيانِ﴾ قال: (فاطمة وعلي عليهما السلام، ﴿يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجانُ﴾ قال: الحسن والحسين عليهما السلام)([149]).

ــ از سفیان ثوری در تفسیر آیه‌ی «مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیَانِ * بَیْنَهُمَا بَرْزَخٌ لَّا یَبْغِیَانِ» نقل شده است که گفت: فاطمه و علی‌(علیهما السلام) است و  «یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجَانُ» حسن و حسین‌(علیهما السلام) هستند[150].

عن جابر عن أبي جعفر (ع) في قوله تعالى: ﴿مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ﴾ قال: (علي وفاطمة، ﴿ بَيْنَهُما بَرْزَخٌ لا يَبْغِيانِ ﴾ قال: لا يبغي علي على فاطمة ولا تبغي فاطمة على علي، ﴿يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجانُ﴾ قال: الحسن والحسين عليهما السلام من رأى مثل هؤلاء الأربعة علي وفاطمة والحسن والحسين لا يحبهم إلا مؤمن ولا يبغضهم إلا كافر، فكونوا مؤمنين بحب أهل البيت ولا تكونوا كفاراً ببغض أهل البيت فتلقوا في النار)([151]).

ــ از جابر از ابو جعفر امام باقر‌(ع)نقل شده است که درباره‌ی آیه‌ی «مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیَانِ» فرمود: «منظور علی و فاطمه‌(علیهما السلام) است و منظور از «بَیْنَهُمَا بَرْزَخٌ لَّا یَبْغِیَانِ» نه علی بر فاطمه ظلم و ستم می‌کند و نه فاطمه بر علی. «یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجَانُ» حسن و حسین‌(علیهما السلام) می‌باشد. چه کسی مانند این چهار نفر را دیده است: علی و فاطمه و حسن و حسین‌(علیهما السلام). فقط انسان مؤمن آنها را دوست دارد و فقط انسان کافر با آنها دشمن است. پس با دوست داشتن اهل بیت، جزو مؤمنان باشید و با کینه‌ورزی به آنها، جزو کافران نباشید تا در آتش افکنده نشوید»[152].

قال حدثنا أبو القاسم العلوي (قال حدثنا فرات) معنعناً عن ابن عباس رضي الله عنه في قوله تعالى : ﴿مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ﴾ قال: (علي وفاطمة ﴿بَيْنَهُما بَرْزَخٌ لا يَبْغِيانِ ﴾ قال: رسول الله، ﴿يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجانُ﴾، قال: الحسن والحسين عليهما السلام)([153]).

ــ ابو قاسم علوی (گفت فرات برای ما روایت کرد) در روایتی «مُعَنعَن» (روایتی که از منابع مختلف، روایت می‌شود) از ابن عباس (رض) برای ما در تفسیر آیه‌ی «مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیَانِ» گفت: منظور علی و فاطمه‌(علیهما السلام) است و منظور از «بَیْنَهُمَا بَرْزَخٌ لَّا یَبْغِیَانِ» رسول خدا است و  «یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجَانُ» منظور، حسن است و حسین‌(علیهما السلام) است[154].

عن جعفر بن محمد الصادق (ع) قال: ﴿مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ بَيْنَهُما بَرْزَخٌ لا يَبْغِيانِ﴾ قال: (علي وفاطمة بحران عميقان لا يبغي أحدهما على صاحبه، جاءهما النبي  فأدخل رجليه بين فاطمة وعلي، ﴿يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجانُ﴾ الحسن والحسين عليهما السلام)([155]).

 ــ از جعفر بن محمد صادق‌(ع)در تفسیر آیه‌ی «مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیَانِ * بَیْنَهُمَا بَرْزَخٌ لَّا یَبْغِیَانِ» نقل شده است که فرمود: «علی و فاطمه دو دریای ژرف و عمیقند که هیچ یک بر دیگری تجاوز نمی‌کند. پیامبر(ص) به نزدشان آمد و دو پایش را میان فاطمه و علی داخل کرد، «یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجَانُ» فرمود: حسن و حسین‌(علیهما السلام) است»[156].

عن عبد الله بن مسعود رضي الله عنه وقد سئل يوماً في محفل من المهاجرين والأنصار في قوله عز وجل: ﴿بَيْنَهُما بَرْزَخٌ لا يَبْغِيانِ﴾ قال: (لا يبغي علي على فاطمة ولا تبغي فاطمة على علي ينعم علي بما أعد الله له وخصه من نعيمه بفاطمة اتصل معهما ابناهما حافين بهما منهم فيصل من النور كالحجال خصوا به من بين أهل الجنان يقف علي من النظر إلى فاطمة فينعم وإلى ولديه فيفرح والله يعطي فضله من يشاء وهذا أوسع وأرحم وألطف، ثم قرأ هذه الآية: ﴿يَتَنازَعُونَ فِيها كَأْساً لا لَغْوٌ فِيها وَلا تَأْثِيمٌ﴾ بين أمير المؤمنين علي بن أبي طالب وفاطمة والحسن والحسين  من غير تكلف وكل في أماكنه ونعيمه مد بصره ﴿فَيَوْمَئِذٍ لا يُسْئَلُ عَنْ ذَنْبِهِ إِنْسٌ وَلا جَانٌّ﴾)([157]).

 ــ روزی از عبدالله بن مسعود (رض) در محفلی از مهاجرین و انصار، درباره‌ی « بَیْنَهُمَا بَرْزَخٌ لَّا یَبْغِیَانِ » سوال شد. وی گفت: «نه علی بر فاطمه ستم روا می‌دارد و نه فاطمه بر علی. علی را بر نعمتی كه خداوند برای او وعده داده، مسلط نمود و فاطمه را بر نعمتهای اختصاصی، مسلط نمود. فرزندانشان را به آنها متصل نمود و مانند حلقه‌ی نوری هستند كه خداوند آنها را از اهل جنان (جمع بهشت) متمايز كرده است  و اين به نگاه آنان به فاطمه برمی‌گردد. پس متنعم می‌شود  و با نگاه فرزندانش خوشحال می‌شود و خداوند از فضل خود به هركس كه بخواهد مي‌دهد که اين لطيف‌تر و رحيم‌تر و واسع‌تر است. سپس اين آيه را تلاوت كرد: «يَتَنازَعُونَ فِيها كَأْساً * لا لَغْوٌ فِيها وَلا تَأْثِيمٌ» و در بين امير المؤمنين علی ابن ابي طالب و فاطمه و حسن و حسين هيچ تكلّفی نيست و هركس مقام خود را دارا است و به اندازه‌‌ای كه چشم می‌تواند ببيند دارای نعمت‌ها می‌باشند «فَيَوْمَئِذٍ لا يُسْئَلُ عَنْ ذَنْبِهِ إِنْسٌ وَلا جَانٌّ»[158] (پس در آن روز هیچ انسان و جنی از گناهانش پرسیده نمی‌شود).

قال أبو عبد الله(ع)  في قوله تعالى: ﴿مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ بَيْنَهُما بَرْزَخٌ لا يَبْغِيانِ﴾ قال: (علي وفاطمة بحران من العلم عميقان لا يبغي أحدهما على صاحبه ﴿يخرج منهما اللؤلؤ والمرجان﴾ الحسن والحسين عليهما السلام)([159]).

ــ از امام صادق‌(ع)در تفسیر آیه‌ی «مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیَانِ * بَیْنَهُمَا بَرْزَخٌ لَّا یَبْغِیَانِ» نقل شده است که فرمود: «علی و فاطمه دو دریای ژرف و عمیقند که هیچ یک بر دیگری تجاوز نمی‌کند». «یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجَانُ» فرمود: «حسن و حسین‌(علیهما السلام) است»[160].

عن جويبر عن الضحاك في قوله تعالى: ﴿مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ﴾ قال: علي وفاطمة  ﴿بَيْنَهُما بَرْزَخٌ لا يَبْغِيانِ﴾ قال: النبي  ﴿يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجانُ﴾ قال: الحسن والحسين)([161]).

ــ از جویبر از ضحاک در تفسیر آیه‌ی «مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیَانِ» نقل شده است که گفت: علی و فاطمه‌اند. منظور از «بَیْنَهُمَا بَرْزَخٌ لَّا یَبْغِیَانِ» پیامبر(ص) و منظور از «یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجَانُ» حسن و حسین‌(علیهما السلام) است[162].

عن محمد بن رستم، عن زاذان عن سلمان في قوله تعالى: ﴿مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ ﴾ قال: (علي وفاطمة، ﴿بَيْنَهُما بَرْزَخٌ لا يَبْغِيانِ﴾، قال: النبي ، ﴿يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجانُ﴾ قال: الحسن والحسين عليهما السلام)([163]).

ــ از محمد بن رستم از زاذان از سلمان در تفسیر آیه‌ی «مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیَانِ» نقل شده است که گفت: علی و فاطمه‌اند و منظور از «بَیْنَهُمَا بَرْزَخٌ لَّا یَبْغِیَانِ» پیامبر(ص) است و منظور از «یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجَانُ» حسن و حسین‌(علیهما السلام) است[164].

عن سعيد بن جبير عن ابن عباس في قول الله تعالى: ﴿مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ ﴾ قال: (علي وفاطمة، ﴿بَيْنَهُما بَرْزَخٌ لا يَبْغِيانِ﴾ قال: حب دائم لا ينقطع ولا ينفد، ﴿يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجانُ  قال: الحسن والحسين)([165]).

ــ از سعید بن جبیر از ابن عباس در تفسیر آیه‌ی «مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیَانِ» نقل شده است که گفت: علی و فاطمه‌اند و منظور از «بَیْنَهُمَا بَرْزَخٌ لَّا یَبْغِیَانِ» عشق و علاقه‌ای دایمی است که هرگز نه منقطع می‌شود و نه به آخر می‌رسد و منظور از «یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجَانُ» حسن و حسین‌(علیهما السلام) است[166].

عن سعيد بن جبير عن ابن عباس في قوله تعالى: ﴿مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ﴾ قال: علي وفاطمة، ﴿بَيْنَهُما بَرْزَخٌ لا يَبْغِيانِ﴾ قال: حب لا ينقطع ولا ينفد أبداً، ﴿يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجانُ﴾ قال: الحسن والحسين)([167]).

ــ از سعید بن جبیر از ابن عباس در تفسیر آیه‌ی «مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیَانِ» نقل شده است که گفت: علی و فاطمه‌اند و منظور از «بَیْنَهُمَا بَرْزَخٌ لَّا یَبْغِیَانِ» عشق و علاقه‌ای دایمی است که هرگز نه منقطع می‌شود و نه به آخر می‌رسد و منظور از «یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجَانُ» حسن و حسین‌(علیهما السلام) است[168].

عن مجاهد عن ابن عباس في قوله تعالى: ﴿مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ﴾ قال: علي وفاطمة ﴿بَيْنَهُما بَرْزَخٌ لا يَبْغِيانِ﴾ ود لا يتباغضان ﴿يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجانُ﴾ قال: الحسن والحسين)([169]).

ــ از مجاهد از ابن عباس در تفسیر آیه‌ی «مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیَانِ» نقل شده است که گفت: علی و فاطمه‌اند و منظور از «بَیْنَهُمَا بَرْزَخٌ لَّا یَبْغِیَانِ» عشق و علاقه است و این دو به یکدیگر کینه نمی‌ورزند و منظور از «یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجَانُ» حسن و حسین‌(علیهما السلام) است[170].

ومن تفسير الثعلبي ذكر الثعلبي في تفسير سورة الرحمن قوله تعالى: ﴿مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ بَيْنَهُما بَرْزَخٌ لا يَبْغِيانِ ... يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجانُ﴾ وبالإسناد المتقدم قال: (وأخبرني الحسين بن محمد بن الحسين الدينوري، حدثنا موسى بن محمد بن علي بن عبد الله قال: قرأ أبي على أبي محمد الحسن بن علوية القطان من كتابه وأنا أسمع، حدثنا بعض أصحابنا حدثني رجل من أهل مصر يقال له طسم، حدثنا أبو حذيفة عن أبيه عن سفيان الثوري في قول الله عز وجل ﴿مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ بَيْنَهُما بَرْزَخٌ لا يَبْغِيانِ﴾ قال: فاطمة وعلي، ﴿يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجانُ﴾ قال: الحسن والحسين)([171]).

ــ در تفسیر ثعلبی در تفسیر این آیه‌ی سوره‌ی الرحمان «مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیَانِ بَیْنَهُمَا بَرْزَخٌ لَّا یَبْغِیَانِ .... یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجَانُ» با سند نقل شده است: «.... ابو حذیفه از سفیان ثوری برای ما نقل نموده است که  مراد از «مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیَانِ بَیْنَهُمَا بَرْزَخٌ لَّا یَبْغِیَانِ» فاطمه و علی است و منظور از «یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجَانُ» حسن و حسین‌(علیهما السلام) است»[172].

قوله تعالى ﴿مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ﴾ عن أنس قال: علي وفاطمة ﴿يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجانُ﴾ قال: الحسن والحسين عليهما السلام، وعن ابن عباس: علي وفاطمة، ﴿بَيْنَهُما بَرْزَخٌ﴾ النبي ، ﴿يَخْرُجُ مِنْهُمَا﴾ الحسن والحسين عليهما السلام)([173]).

ــ درباره‌ی سخن خداوند «مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیَانِ» أنس گفته است علی و فاطمه‌اند و درباره‌ی «یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجَانُ» گفته است حسن و حسین‌(علیهما السلام) هستند. و از ابن عباس: علی و فاطمه، «بَیْنَهُمَا بَرْزَخٌ لَّا یَبْغِیَانِ» پیامبر(ص)، « یَخْرُجُ مِنْهُمَا» حسن و حسین‌(علیهما السلام)[174].

نعيم الأصفهاني في ما نزل من القرآن في أمير المؤمنين (ع) عن حماد بن سلمة عن ثابت عن أنس وعن أبي مالك عن ابن عباس والقاضي النطنزي عن سفيان بن عيينة عن جعفر الصادق(ع)  - واللفظ له - في قوله: ﴿مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ﴾ قال: (علي وفاطمة بحران عميقان لا يبغي أحدهما على صاحبه). وفي رواية: ﴿بَيْنَهُما بَرْزَخٌ﴾ رسول الله، ﴿يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجانُ﴾ الحسن والحسين عليهما السلام)([175]).

ــ نعیم اصفهانی از آنچه در قرآن در مورد امیرالمؤمنین نازل شده است از حماد بن سلمه از.... از امام جعفر صادق‌(ع)درباره‌ی «مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیَانِ» گفته است: «علی و فاطمه دو دریای عمیق‌اند که هیچ کدام بر دیگری برتری ندارند» و درباره‌ی « بَیْنَهُمَا بَرْزَخٌ»: «رسول الله» و «یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجَانُ»: «حسن و حسین‌(علیهما السلام)»[176].

السيد الرضي في (المناقب الفاخرة): عن المبارك بن سرور، قال: أخبرني القاضي أبو عبد الله، قال: أخبرني أبي (رحمه الله)، قال: أخبرني أبو غالب محمد بن عبد الله يرفعه إلى أبي هارون العبدي، عن أبي سعيد الخدري، قال: سئل ابن عباس عن قول الله عز وجل: ﴿مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ﴾، فقال: ( علي وفاطمة عليهما السلام، و﴿بَيْنَهُما بَرْزَخٌ لا يَبْغِيانِ﴾ رسول الله ، و﴿يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجانُ﴾ قال: الحسن والحسين عليهما السلام)([177]).

ــ سید رضی در «مناقب الفاخرة»: (با ذکر سلسله راویان).... از ابو سعید خدری که گفت: از ابن عباس درباره‌ی سخن خداوند متعال «مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیَانِ» سوال شد و گفت: علی و فاطمه‌(علیهما السلام) هستند و «بَیْنَهُمَا بَرْزَخٌ لَّا یَبْغِیَانِ» پیامبر خدا(ص) و «یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجَانُ» حسین و حسین‌(علیهما السلام) می‌باشند[178].

أبو علي الطبرسي: روي عن سلمان الفارسي ، وسعيد بن جبير، وسفيان الثوري: (أن البحرين علي وفاطمة عليهما السلام، ﴿بَيْنَهُما بَرْزَخٌ لا يَبْغِيانِ﴾ محمد رسول الله ، ﴿يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجانُ﴾ الحسن والحسين عليهما السلام)([179]).

ــ ابو علی طبرسی: از سلمان فارسی و سعید بن جبیر و سفیان ثوری روایت شده است که: «دو دریا، علی و فاطمه‌(علیهما السلام) هستند، «بَیْنَهُمَا بَرْزَخٌ لَّا یَبْغِیَانِ» محمد، پیامبر خدا(ص) و «یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجَانُ» حسن و حسین‌(علیهما السلام) می‌باشند[180].

[139]- البرهان: ج27 مج7 ص387، بحار الأنوار: ج24 ص97، تأويل الآيات: ج2 ص 636.

[140]  - برهان: ج 27 مج 7 ص 387  ؛  بحار الانوار: ج 24 ص 97  ؛  تاویل الآیات: ج 2 ص 636.

[141]- البرهان: ج27 مج7 ص387، بحار الأنوار: ج24 ص97، تأويل الآيات: ج2 ص 636، بحار الأنوار: ج37 ص64، بحار الأنوار: ج37 ص96.

[142]  - برهان: ج 27 مج 7 ص 387  ؛  بحار الانوار: ج 24 ص 97  ؛  تاویل الآیات: ج 2 ص 636  ؛  بحار الانوار: ج 37 ص 64  ؛  بحار الانوار: ج 37 ص 96.

[143]- البرهان: ج27 مج7 ص387، بحار الأنوار: ج24 ص98، تأويل الآيات: ج2 ص 636، بحار الأنوار:  ج37 ص64، تفسير فرات الكوفي: ص460.

[144]  - برهان: ج 27 مج 7 ص 387  ؛  بحار الانوار: ج 24 ص 97  ؛  تاویل الآیات: ج 2 ص 636  ؛  بحار الانوار: ج 37 ص 64  ؛  تفسیر فرات کوفی: ص 460.

[145]- البرهان: ج27 مج7 ص387، المناقب - ابن شهر آشوب: ج3 ص319، بحار الأنوار: ج24 ص99.

[146]  - برهان: ج 27 مج 7 ص 387  ؛  مناقب – ابن شهر آشوب: ج 3 ص 319  ؛  بحار الانوار: ج 24 ص 99

[147]- البرهان: ج27 مج7 ص387، الخصال: ج1 ص 65، القمي: ج2، بحار الأنوار: ج24 ص98، و: ج37 ص95.

[148]  - برهان: ج 27 مج 7 ص 387  ؛  خصال: ج 1 ص 65  ؛  قمی: ج 2  ؛ بحار الانوار: ج 24 ص 98  و ج 37 ص 95.

[149]- بحار الأنوار: ج24 ص99، بحار الأنوار: ج37 ص73.     

[150]  - بحار الانوار: ج 24 ص 99  ؛  بحار الانوار: ج 35 ص 73.

[151]- بحار الأنوار: ج37 ص96 

[152]  - بحار الانوار: ج 37 ص 96.

[153]- تفسير فرات الكوفي: ص459  

[154]  - تفسیر فرات کوفی: ص 459.

[155]- تفسير فرات الكوفي: ص459

[156]  - تفسیر فرات کوفی: ص 459.

[157]- تفسير فرات الكوفي: ص461.

[158]  - تفسیر فرات کوفی: ص 461.

[159]- روضة الواعظين: ج1 ص148.

[160]  - روضة الواعظین: ج 1 ص 148.

[161]- شواهد التنزيل: ج2 ص284.

[162]  - شواهد التنزیل: ج 2 ص 284.

[163]- شواهد التنزيل: ج2 ص285.

[164]  - شواهد التنزیل: ج 2 ص 285.

[165]- شواهد التنزيل: ج2ص286.

[166]  - شواهد التنزیل: ج 2 ص 286.

[167]- شواهد التنزيل: ج2 ص287.

[168]  - شواهد التنزیل: ج 2 ص 287.

[169]- شواهد التنزيل: ج2 ص289.

[170]  - شواهد التنزیل: ج 2 ص 289.

[171]- العمدة: ص399.

[172]  - عمدة: ص 399.

[173]- كشف الغمة: ج1 ص323، بحار الأنوار: ج37 ص96، كشف اليقين: ص400.

[174]  - کشف الغمة: ج 1 ص 323  ؛  بحار الانوار: ج 37 ص 96  ؛  کشف الیقین: ص 400.

[175]- المناقب: ج3 ص318.

[176]  - مناقب: ج 3 ص 318.

[177]- البرهان: ج27 مج7 ص388.  

[178]  - برهان: ج 27 مج 7 ص 388.

[179]- مجمع البيان: ج9 ص336.

[180]  - مجمع البیان: ج 9 ص 336.