پرسش ۲۴ : معنی سبع مثانی

سؤال/جواب ۲۴ :

 معنی سبع مثانی

سؤال/ ٢٤: ما معنى السبع المثاني؟

پرسش ۲۴:  معنای سبع مثانی چیست؟

الجواب: قال تعالى: ﴿وَلَقَدْ آتَيْنَاكَ سَبْعاً مِنَ الْمَثَانِي وَالْقُرْآنَ الْعَظِيم﴾ ([362])، والمثاني في هذه الآية هي: آيات سورة الفاتحة ([363]).

پاسخ:

خداوند متعال می‌فرماید: ﴿ ما سبع المثانی و قرآن بزرگ را به تو داديم ﴾([364]). مثانی در این آیه عبارت است از آیات سوره‌ی فاتحه.([365])

والمثاني مأخوذة من الثناء، أي المدح والحمد، فآيات سورة الفاتحة سبع آيات كلها آيات ثناء على الله سبحانه وتعالى، ولذا سميت السبع المثاني. والرسول  في هذه الحالة هو: الثاني المُثني، أي المادح والحامد، ولو سميتها الحمد يصبح الرسول  هو الحامد أو محمد وأحمد.

«مثانی» از «ثنا» به معنای مدح و ستایش گرفته شده است و آیات سوره‌ی فاتحه هفت آیه است که همگی آن‌ها مدح و ثنای خداوند سبحان و متعال می‌باشد؛ از این‌رو سبع مثانی نامیده شده است. پیامبر (ص) در این حالت «الثانی المُثنی» است یعنی مدح کننده و حمد کننده و اگر آن را سوره‌ی حمد بنامی، پیامبر(ص)  خود، حمد کننده یا محمد و احمد می‌شود.

والقرآن كلّه في الفاتحة، ولهذا أفرد الله منته على الرسول  بالفاتحة المباركة. ولما كان القرآن تفصيل للفاتحة أصبح القرآن كله ثناءً على الله سبحانه وتعالى عند أهله، فصحّ أن يسمى القرآن كله مثاني، قال تعالى: ﴿اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِيثِ كِتَاباً مُتَشَابِهاً مَثَانِيَ تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ ثُمَّ تَلِينُ جُلُودُهُمْ وَقُلُوبُهُمْ إِلَى ذِكْرِ اللَّهِ ذَلِكَ هُدَى اللَّهِ يَهْدِي بِهِ مَنْ يَشَاءُ وَمَنْ يُضْلِلِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِنْ هَادٍ﴾ ([366]).

تمام قرآن در فاتحه است و از همین رو خداوند منّتش را با سوره‌ی مبارک فاتحه بر پیامبر (ص) مختص می‌گرداند. از آن‌جا که قرآن شرح و تفصیل فاتحه است، قرآن از نظر اهلش به طور کامل مدح و ثنای خداوند سبحان و متعال می‌باشد؛ بنابراین صحیح است که قرآن جملگی مثانی نامیده شود. خداوند متعال می‌فرماید: ﴿خدا بهترين سخن را نازل کرده است. کتابی متشابه و مثانی، که از تلاوت آن، کسانی‌که از پروردگارشان می‌ترسند، از خوف، تنشان بلرزد؛ سپس تن و جانشان به ياد خدا بيارامد. اين راه خدا است که هر‌که را بخواهد به آن راهنمايی می‌کند و هر‌که را خدا گمراه کند او را هيچ راهنمايی نخواهد بود﴾([367]).

والمثاني الناطق هم: الأئمة ، وهم سبع آيات ثناء على الرسول  في هذه الأرض، وفي جميع العوالم، تفتخر الملائكة بخدمتهم واتّباعهم، وضرب أعداء الله بين أيديهم، وهم: علي وفاطمة والحسن والحسين والأئمة الثمانية ولد الحسين والقائم المهدي  والأئمة من ولد القائم المهدي ، وقد ورد عنهم : أنهم هم المثاني ([368])، ﴿وَلَقَدْ آتَيْنَاكَ سَبْعاً مِنَ الْمَثَانِي وَالْقُرْآنَ الْعَظِيمَ﴾.

مثانیِ ناطق همان ائمه (ع) می‌باشند. آن‌ها هفت آیه‌ی ثنا و ستایش بر پیامبر (ص) در این زمین و در تمام عوالم هستند که فرشتگان به خدمت‌گزاری و پیروی از آن‌ها و ضربه زدن به دشمنان خدا در پیشگاه‌شان مفتخرند و ایشان عبارتند از: علی، فاطمه، حسن، حسین و هشت امام از فرزندان حسین (ع) و قائم مهدی(ع) و ائمه از فرزندان قائم مهدی(ع) و از آن‌ها(ع) روایت شده است که این‌ها خودشان مثانی هستند([369]): ﴿ ما سبع المثانی و قرآن بزرگ را به تو داديم ﴾ .

السيد أحمد الحسن

النجف الأشرف

۱ ذی الحجة ١٤٢٤ هـ

باقی مانده‌ی آل محمد(ع) ،

رکن شدید احمد‌الحسن،

وصی و فرستاده‌ی امام مهدی (ع) به سوی تمامی مردمان

تأیید شده با جبرئیل، تسدید شده با میکائیل، یاری شده با اسرافیل

﴿ذُرِّيَّةً بَعْضُهَا مِن بَعْضٍ وَاللهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ﴾

(فرزندانی، برخی از نسل برخی ديگر، و خداوند شنوا و دانا است)

اول ذی الحجه ۱۴۲۴ هـ . ق (برابر با ۴ بهمن ۱۳۸۲)

[362]- الحجر : 87 .

[363]- قيل لأمير المؤمنين (ع): يا أمير المؤمنين، أخبرنا عن (بسم الله الرحمن الرحيم) أهي من فاتحـة الكتاب؟ فقال: (نعم ، كان رسول الله  يقرأها ويعدها آية منه، ويقول: فاتحة الكتاب هي السبع المثاني ) الأمالي للشيخ الصدوق : ص240.

[364]- حجر: 87.

[365]- به امیر‌المؤمنین(ع)  گفته شد: ای امیر مؤمنان، ما را از «بسم الله الرحمن الرحیم» آگاه نما. آیا جزو سوره‌ی فاتحه است؟ فرمود: «آری، رسول خدا ص آن را قرائت می‌فرمود و آن را آیه‌ای از آن می‌دانست و می‌فرمود: فاتحة الکتاب همان سبع مثانی است». امالی شیخ صدوق: ص 240.

[366]- الزمر : 23.

[367]- زمر: 23.

[368]- عن أبي جعفر (ع)، قال: (نحن المثاني التي أعطاها الله نبينا ، ونحن وجه الله نتقلب في الأرض بين أظهركم عرفنا من عرفنا، ومن جهلنا فأمامه اليقين) توحيد الصدوق : ص140.

[369]- از ابو جعفر(ع) روایت شده است که فرمود: «ما همان مثانی هستیم که خداوند به پیامبرمان  ع عطا فرمود. ما وجه خداییم که بین دیدگان شما در زمین رفت و آمد می‌کنیم. می‌شناسد ما را آن‌کس که شناخته و جاهل است به ما آن‌که نادان است». توحید صدوق: ص 140.