بانک‌ها و وام‌های رَبَوی

البنوك والقروض الربوية

بانک‌ها و وام‌های رَبَوی

س٩٠/ البنوك الغربية (الأوربية): هل يجوز الإيداع فيها وأخذ الفائدة المترتبة على الإيداع ؟ وهل يجوز الاقتراض منها مع أن في القرض فائدة ؟ وماذا إذا أخذ القرض ولم يرد الآخذ تسديده، مرة لعدم استطاعته وأخرى مع استطاعته ؟

پرسش ۹۰:

بانک‌های غربی (اروپایی): آیا می‌توان در آنها ودیعه گذاشت و سود حاصل از آن را دریافت کرد؟ و آیا گرفتن وام بهره دار از آنها جایز است؟ و آیا جایز است که وام گرفته شود و وام‌گیرنده تسویه نکند؛ چه در حال توانایی داشتن و چه در حالت توانایی نداشتن؟

ج/ لا ربا مع هؤلاء؛ لأنهم غير مسلمين ولا مؤمنين، ويجوز أخذ الفائدة منهم، ويجوز الاقتراض منهم بفائدة، ولا يجب الالتزام بتسديد الفائدة لهم، ويجب الالتزام بتسديد القرض لهم ما داموا غير محاربين ولا نواصب، ومع عدم القدرة لا يجب التسديد لهم حتى تتحصل القدرة على التسديد.

پاسخ:

در برابر آنها ربا وجود ندارد؛ چون غیرمسلمان هستند و مؤمن نیستند. گرفتن سود از آنها جایز است. گرفتن وام بهره دار از آنها جایز است. واجب نیست نسبت به تسویه سود ملتزم باشی، و تا زمانی که محارب و ناصبی نباشند باید به تسویه‌ی قرض ملتزم بود؛ و در صورت عدم توانایی، تسویه با آنها واجب نیست تا زمانی که توانایی بر تسویه‌حساب حاصل شود.

س٩١/ هل يجوز التحايل على البنك غير الإسلامي وأخذ قرض منهم، وبعدها إذا تمكن من رد هذا المبلغ يرده لهم، وأما إذا لم يستطع أن يرده فما هو الحكم ؟

پرسش ۹۱:

آیا فریب دادن بانک غیر اسلامی جایز است؟ یعنی از آنها وام بگیرد و بعداً اگر بتواند این مبلغ را به آنها بازگرداند و اگر نتواند پس ندهد؟

ج/ بالنسبة للمعاملات مع البنوك التي يملكها غير المسلمين أو يملكها نواصب ينصبون العداء للائمة أو المهديين فيجوز أن تأخذ منهم قروضاً بفائدة، أو أن تودع مالك عندهم وتأخذ فائدة منهم، حيث لا ربا بين مؤمن وغير مسلم أو بين مؤمن وناصب عداء. وإن أخذت من أمثال هؤلاء قرضاً ولم تتمكن من سداده لا إشكال وفقك الله.

پاسخ:

در خصوص معامله با بانک‌هایی که غیرمسلمان‌ها یا ناصبی‌هایی که ائمه یا مهدیین را دشمن می‌دارند مالکشان هستند، جایز است از آنها وام‌های بهره‌دار بگیرید، یا اینکه مالت را نزدشان به امانت بگذاری و از آنها سود بگیری، زیرا بین مؤمن و غیرمسلمان یا بین مؤمن و ناصبی ربایی وجود ندارد.

اگر از امثال این افراد وام بگیری ولی نتوانی آن را پرداخت کنی اشکالی ندارد؛ خداوند توفیقت دهد.

س٩٢/ هنا في العراق، مصارف وبنوك أجنبية ولكنها ربوية حيث تُقرض الناس أموالاً وبفائدة (ربما قليلة)، فما حكمها الشرعي ؟ وهل يحق للمضطر الاقتراض منها ؟

پرسش ۹۲:

در عراق بانک‌ها و صرافی‌های خارجی وجود دارند که وام با بهره می‌دهند، به این صورت که مردم از آن‌ها وام‌هایی با بهره (هرچند بهرۀ اندک) دریافت می‌کنند. حکم شرعی آن چیست؟ و آیا کسی که نیاز مبرم دارد می‌تواند از آنها وام بگیرد؟

ج/ لا ربا بين المسلم وغير المسلم. فإذا كانت البنوك ملكاً لغير المسلمين أو النواصب يجوز الاقتراض منها مع وجود الفائدة.

پاسخ:

بین مسلمان و غیرمسلمان ربا وجود ندارد. اگر آن بانک‌ها متعلق به غیرمسلمان یا ناصبی‌ها (دشمنان اهل‌بیت) باشند، وام گرفتن با بهره از آنها جایز است.

س٩٣/ أعمل حالياً في العراق مع منظمة من منظمات المجتمع المدني، وهي تقوم بإقراض أصحاب المشاريع الصغيرة بمبلغ من المال مقابل فائدة مستقطعة مقدماً، ويتم التسديد على شكل دفعات شهرية، علماً أنني لست مقترضاً وإنما أعمل كموظف في هذه المنظمة. رأس مال المنظمة هو من خلال منح الدول المانحة وليس من أموال الشعب العراقي، أي إنّ رأس المال أمريكي أو أوربي. علماً أني قد عملت معهم على أساس جواب السيد اليماني لأحد الإخوة حول شرعية أخذ القروض بفائدة إذا كان صاحب المال كافراً أو ناصبياً.

پرسش ۹۳:

در حال حاضر در موسسه‌ای از مؤسسات مدنی عراق کار می‌کنم که به صاحبان مشاغل کوچک وام می‌دهد و درازای آن سود می‌گیرد. این سود به‌صورت اقساط ماهانه داده پرداخت می‌شود، با در نظر گرفتن اینکه من وام نگرفته‌ام بلکه فقط در این موسسه کار می‌کنم.

منبع پول این موسسه از دولت‌های دیگر است (مثلاً آمریکا و اروپا) و از مردم عراق نیست.

با توجه به اینکه من به‌این‌علت با آن‌ها همکاری می‌کنم که در فتوایی از سید یمانی شنیدم که اگر صاحب‌مال کافر یا ناصبی (دشمن اهل‌بیت ^{(عليهم السلام)}) باشد، ربای قرضی وجود ندارد.

أرجو من السيد الميمون أو أحد الإخوة الأنصار إجابتي على هذه المسألة حول حلية أو عدم حلية العمل مع هذه المنظمة كموظف، علماً أنّ مقر المنظمة الرئيسي يقع في أمريكا.

از سید مبارک یا یکی از انصار انتظار دارم که جواب مرا بدهند که آیا کار کردن در این مؤسسه برای من جایز است یا خیر؟ با علم به اینکه مرکز این موسسه، در آمریکا قرار دارد...

ج/ لا يوجد ربا بين مؤمن (أو مسلم ينتحل حب آل محمد ^{(عليهم السلام)}) وكافر بنبوة محمد ^{(صلی الله علیه وآله وسلّم)} (أو ناصب عداء لآل محمد أو شيعتهم لأنهم يشايعونهم)، والقرض الربوي من مال غير المسلمين يجوز للمسلم أخذه، وأمّا العمل في هكذا مؤسسات فجائز.

پاسخ:

بین مؤمن (یا مسلمانی که حب اهل‌بیت ^{(عليهم السلام)} را دارد) و کافر به نبوت محمد ^{(صلی الله علیه وآله وسلّم)}  یا آنکه دشمنی با آل محمد ^{(عليهم السلام)} یا شیعیان آن‌ها را از آن ‌رو که شیعۀ اهل‌بیت ^{(عليهم السلام)} هستند برانگیزد) ربا وجود ندارد. گرفتن قرض ربوی از مال غیر‌مسلمانان برای مسلمان جایز است و کار در این مؤسسات نیز جایز است.

س٩٤/ سؤال: حول القروض المالية من البنوك الأجنبية الغير مسلمة هنا في أوربا، بعض المسلمين يأخذون قرضاً من البنك لشراء سكن ومن ثم تسديد المبلغ مع فائدة بنسبة (84 و6) بالمائة، وتسديد المبلغ خلال 20 سنة أو 25 سنة أو 30 سنة، ويجوز تسديد فقط الفائدة ويبقى المبلغ في ذمة الشخص إلى أن يبيع السكن ومن المبلغ يسدد القرض، أو في حالة أخرى يسدد جزءاً من القرض شهرياً زائد الفائدة المطلوبة شهرياً (84 و6) بالمائة، وبهذا يكون المبلغ الإجمالي المدفوع من الشخص: شهرياً أجار + تسديد قرض + فائدة. فهل أخذ القرض من البنك وتسديده مع الفائدة الشهرية للبنك حلال أم حرام ؟

پرسش ۹۴:

در مورد قرض از بانک‌های خارجی غیرمسلمان در اروپا، برخی از مسلمانان برای خرید خانه از بانک وام می‌گیرند و بعد با سود به نسبت 84 و 6 درصد طی مدت 20، 25 یا 30 سال برمی‌گردانند. می‌توان اول سود پول را پرداخت کرد و بعد از خرید خانه، اصل وام را پرداخت نمود و در حالت دیگر قسمتی از وام را به‌صورت ماهانه اضافه بر سود موردنظر (84 و 6) درصد پرداخت نمود و به‌این‌ترتیب پرداخت ماهانۀ شخص به‌صورت زیر می‌باشد: اجارۀ ماهانه + اصل وام + سود. گرفتن این وام و پرداخت آن همراه با سود به بانک، حلال است یا حرام؟

ج/ القرض مع الفائدة ربا محرّم، ولكن الربا المحرّم يتحقق بين مؤمن ومؤمن آخر أو مؤمن ومسلم لا ينصب العداء للائمة والمهديين ^{(علیهم السلام)}. فسؤالك حول أخذ القرض من البنك وتسديده مع الفائدة الشهرية للبنك حلال أم حرام، جوابه يعتمد على هوية البنك، أي مالك البنك أو الذين يملكون البنك فإن لم يكونوا مؤمنين ولا مسلمين ينتحلون مودة آل محمد ^{(علیهم السلام)} فيجوز أخذ القرض وإن كان به فائدة، وأيضاً يجوز إقراضهم أو إيداع المال عندهم وأخذ فائدة منهم.

پاسخ:

قرض با بهره، ربا و حرام است ولی ربای حرام، بین مؤمن و مؤمنی دیگر یا بین مؤمن و مسلمان دیگری که دشمنی با آل محمد ^{(علیهم السلام)} ندارد، تحقق می‌یابد.

سؤال تو در مورد گرفتن قرض از بانک و بازگرداندن آن با بهرۀ ماهانه به بانک که آیا حلال است یا حرام، بستگی دارد به هویت بانک؛ یعنی اگر مالک بانک یا کسانی که صاحب بانک هستند مؤمن یا مسلمانی که دوستی اهل‌بیت ^{(علیهم السلام)} را دارند نباشند، جایز است از آنان قرض -هرچند با بهره- گرفته شود و نیز می‌توان به آنها قرض یا مالی را با دریافت بهره سپرد.

س٩٥/ أنا أضع نقودي في البنك السويدي وفي نهاية السنة يعطيني البنك فائدة ومن ثم أرسلها إلى العراق، أي فقراء العراق من باب اجتناب الربا، أعرف إني لا أحصل على ثواب، ولكني أريد الابتعاد عن الربا؛ علماً أني مضطر على أن أضع نقودي في البنك للحفاظ عليها من السرقة، فهل أني على صواب أم على خطأ ؟

پرسش ۹۵:

من در بانک سوئدی مقداری پول سپرده‌ام و در پایان سال، بانک سودی به من می‌دهد که آن را به عراق می‌فرستم؛ یعنی به فقرای عراق می‌دهم تا از ربا دوری کرده باشم. می‌دانم که ثوابی از این کار نمی‌برم ولی برای دوری از ربا چنین می‌کنم؛ با توجه به اینکه من ناچارم پول خود را برای جلوگیری از سرقت در بانک بگذارم. آیا من بر مسیر صحیح قرار دارم یا خیر؟

ج/ الربا يكون بين المؤمنين وبين مؤمن ومسلم لا يعادي آل محمد بقول أو فعل، فلا ربا بين مسلم وغير مسلم، فالفائدة التي يعطيها لك البنك المذكور ملك لك، ولك أن تصرفها على نفسك أو أن تتصدّق بها أو أن تفعل بها ما تشاء فيما يرضي الله وتؤجر وتثاب على تصدّقك؛ لأنه مال تملكه وتصدّقت به.

پاسخ:

ربا بین مؤمنان و یا بین مؤمن و مسلمانی که در گفتار یا کردار دشمنی با آل محمد ^{(علیهم السلام)} ندارد، معنا می‌یابد و بین مسلمان و غیرمسلمان، ربایی وجود ندارد؛ بنابراین سودی که بانک مذکور به تو می‌دهد متعلق به تو است و می‌توانی با ارادۀ خود در آن تصرف نمایی یا آن را صدقه دهی یا هر کار که مایل هستی و در آن رضایت خدا وجود دارد انجام دهی. برای صدقه‌هایی که دادی، اجر می‌بری و پاداش می‌گیری؛ زیرا مالی است که تو مالک آن هستی و آن را صدقه داده‌ای.

س٩٦/ شخص من الأنصار قد اقترض صديقه من البنك قرضاً وأخذه من الأنصاري بشرط أن يسدد الأخ الأنصاري مبلغاً شهرياً ما دام المبلغ المقترض عنده، فهل يجوز للأخ الأنصاري أخذ هذا القرض من صديقه بهذا الشرط أم لا ؟

پرسش ۹۶:

دوست یکی از انصار از بانک وام گرفته است. آن برادر انصاری آن وام را از او گرفته به این شرط که تا زمانی که مبلغ وام نزد او است اقساط ماهیانه را پرداخت کند. آیا جایز است که برادر انصاری این قرض را از دوستش با این شرط بگیرد یا خیر؟

ج/ هذا قرض ربوي.

پاسخ:

این قرض ربوی است.

س٩٧/ ما هو حكم البنك في إيران، فهل هو بنك إسلامي والتفاضل بين المقترض منه يؤدي للربا أم لا ؟

پرسش ۹۷:

حکم بانک در ایران چیست؟ آیا بانک اسلامی محسوب می‌شود؟ سود وام ربا محسوب می‌شود یا نه؟

ج/ قد بينت سابقاً أنّ الأموال التي عند الحكومات التي تحكم البلاد الإسلامية هي إما ملك للإمام أو لعامة المسلمين فيجوز للمؤمنين أخذ الفائدة من البنوك، أما دفع فائدة للبنك على القرض فغير جائز ويعتبر ربا محرماً.

پاسخ:

پیشتر بیان کردم اموالی که در اختیار حکومت‌هایی که بر سرزمین‌های اسلامی حکومت می‌کنند قرار دارد، یا مُلک امام است یا عامۀ مسلمانان؛ بنابراین جایز است که مؤمنان از بانک‌ها سود دریافت کنند، اما پرداخت سود وام به بانک جایز نیست و ربای حرام محسوب می‌شود.

س٩٨/ بعض البنوك في إيران تدعي أنها لا تأخذ فائدة على القرض بل تأخذ مبلغاً جزئياً في قبال الأوراق المصروفة للمعاملة وأتعاب الموظفين، فهل يجوز الاقتراض من هذا البنك أم لا ؟

پرسش ۹۸:

برخی از بانک‌ها در ایران ادعا می‌کنند که برای وام، سودی دریافت نمی‌کنند بلکه تنها مبلغ جزئی در قبال اوراق استفاده‌شده در معامله و کار کارمندان دریافت می‌کنند. آیا وام گرفتن از این بانک‌ها جایز است یا نه؟

ج/ يجوز.

پاسخ:

جایز است.

* * *