پرسش ۴۳: استعاذهٔ مریم (ع) در آیه‌ی: ﴿ از تو به خدای رحمان پناه می‌برم ﴾

پرسش ۴۳:

 استعاذهٔ مریم (ع) در آیهٔ:

 ﴿ از تو به خدای رحمان پناه می‌برم ﴾  

سؤال/ ٤٣: ما معنى استعاذة مريم حين قالت: ﴿إِنِّي أَعُوذُ بِالرَّحْمَنِ مِنْكَ إِنْ كُنْتَ تَقِيّاً﴾([158]) ؟

معنای استعاذهٔ مریم(ع)  هنگامی‌که گفت: ﴿ از تو به خدای رحمان پناه می‌برم اگر پرهيزگار نباشی ﴾([159]) چیست؟

الجواب: أي إني عذت بالرحمن منك إن لم تكن أو ما كنت تقياً، و (إن) هنا نافية. فالاستعاذة بالله سبحانه إنما تكون بملائكته الذين يطردون الشياطين عن بني آدم، فلا معنى في هذا المقام من الاستعاذة بالله، أي بملائكة الله من ملائكة الله سبحانه وتعالى. إنما الاستعاذة بالله وملائكته من الشياطين (لعنهم الله)، ولا معنى للاستعاذة بالله من العبد المتقي الصالح؛ لأنه مأمون الشر بتقواه وخوفه من الله.

پاسخ: یعنی به خدا پناه می‌برم از تو اگر پرهیزگار نبوده و یا نباشی، و «ان» در این‌جا نافیه می‌باشد. استعاذه یا پناه بردن به خداوند سبحان، در واقع پناه بردن به فرشتگان الهی که شیاطین را از بنی‌آدم دور می‌سازند می‌باشد و در این جایگاه، استعاذه به خدا به معنی پناه بردن به فرشتگان خدا از فرشتگان خداوند سبحان و متعال معنایی ندارد. فقط استعاذه به خدا و فرشتگانش، از شیاطین لعنت الله معنا می‌دهد و استعاذه به خدا از بنده‌ی متقی و صالح بی‌معنی است؛ چرا که او با تقوا و ترسش از خداوند، از شرّ، ایمن شده است.

وإنما كانت استعاذة مريم  بهذه الصيغة؛ لأنها كانت تظن أنّ من جاءها - وهي في حال العبادة - إنما هو عبد صالح، فكأنها كانت تستفهم عن هويته في نفس الوقت الذي تستعيذ بالله منه لو لم يكن صالحاً فأجابها: ﴿قَالَ إِنَّمَا أَنَا رَسُولُ رَبِّكِ لِأَهَبَ لَكِ غُلاماً زَكِيّاً﴾ ([160]).

استعاذه‌ی مریم (س) نیز بر همین منوال بود؛ زیرا وی گمان می‌کرد کسی‌که به سراغش آمده ـ‌در حالی‌که او مشغول عبادت بود‌ـ بنده‌ای صالح است؛ و گویی مریم(س) در همان حال‌که از هویت او سوال می‌کند، از او به خدا پناه می‌برد ا‌گر فرد صالحی نباشد و او نیز چنین جوابش را می‌دهد: ﴿ گفت: من فقط فرستاده‌ی پروردگار تو هستم تا تو را پسری پاکيزه ببخشم﴾([161]) .

******

]- حج: 53 تا 56.

[158]- مريم : 18.

[159]- مریم: 18.

[160]- مريم : 19.

[161]- مریم: 19.