پرسش ۵۳: معنای آیه‌ی ﴿ و گمراهان از پیِ شاعران می‌روند ﴾

پرسش ۵۳: 

معنای آیه‌ی 

﴿ و گمراهان از پیِ شاعران می‌روند ﴾

سؤال/ ٥٣: ما معنى قوله تعالى: ﴿وَالشُّعَرَاءُ يَتَّبِعُهُمُ الْغَاوُونَ * أَلَمْ تَرَ أَنَّهُمْ فِي كُلِّ وَادٍ يَهِيمُونَ * وَأَنَّهُمْ يَقُولُونَ مَا لا يَفْعَلُونَ﴾ ([283]) ؟

پرسش 53: معنای این سخن خداوند متعال چیست: ﴿ و شاعران که گمراهان از پِی‌شان می‌روند * آیا ندیدی که آنان در هر وادی سرگردانند؟ * و چيزها می‌گويند که خود عمل نمی‌کنند؟﴾([284]) .

الجواب: هؤلاء الغاوون هم أنفسهم الغاوون في الآية ﴿فَكُبْكِبُوا فِيهَا هُمْ وَالْغَاوُونَ﴾ ([285]). وعن هذه الآية قال الصادق (ع): (نزلت في قوم وصفوا عدلاً ثم خالفوه إلى غيره) ([286]).

پاسخ: این گمراهان، همان گمراهانِ آیه‌ی ﴿ پس آن‌ها و گمراهان در آن (آتش) افکنده شوند ﴾([287])  می‌باشند. امام صادق(ع)  درباره‌ی این آیه فرموده است: «درباره‌ی قومی نازل شده است که عدلی را توصیف می‌کنند سپس با آن مخالفت نموده به غیر آن بگرایند».([288])

وهؤلاء الغاوون أو الأتباع الذين يتبعون أئمة الضلال يعرفون الحق ويصفونه، فهم يعرفون عدالة محمد وآل محمد ، وهؤلاء هم مقلدة العلماء غير العاملين الضالين، وإذا لم يلتفتوا إلى أنفسهم سيؤول بهم الأمر إلى محاربة الإمام المهدي (ع).

این گمراهان یا پیروانِ کسانی‌که از امامانِ گمراهی پیروی می‌کنند، حق را می‌شناسند و آن را توصیف می‌کنند و آن‌ها عدالت محمد و آل محمد(ع)  را می‌شناسند؛ این‌ها همان مقلّدین علمای بی‌عملِ گمراه هستند که اگر به خود نیایند، عاقبت کارشان جنگ و ستیز با امام مهدی(ع)  خواهد بود.

﴿وَالشُّعَرَاء يَتَّبِعُهُمُ الْغَاوُونَ ﴾: الشعراء: هم العلماء غير العاملين الضالين، والغاوون: هم مقلدوهم وأتباعهم.

﴿ و شاعران که گمراهان از آنان تبعیت می‌کنند ﴾ : شاعران، همان علمای بی‌عملِ گمراه هستند و گمراهان نیز مقلّدین و پیروان آن‌ها می‌باشند.

﴿أَلَمْ تَرَ أَنَّهُمْ فِي كُلِّ وَادٍ يَهِيمُونَ﴾: أي في كل ضلالة وباطل يتكلمون، وفي كل انحطاط ونزول عن الحق، والواد: هو المنخفض من الأرض، نظير الباطل؛ لأنه هبوط إلى أسفل وسقوط في الهاوية.

﴿ آیا ندیدی که آنان در هر وادی سرگردانند؟﴾ : یعنی درباره‌ی هر ضلالت و باطل و درباره‌ی هر انحطاط و کوتاه آمدن از حق، سخن‌سرایی می‌کنند. «واد»: زمین پست، و نظیر باطل می‌باشد؛ چرا که باطل، هبوط به پایین و سقوط به هاویه است.

﴿وَأَنَّهُمْ يَقُولُونَ مَا لَا يَفْعَلُونَ﴾: هكذا دائماً العلماء غير العاملين تجدهم أحرص الناس على الحياة الدنيا يود أحدهم لو يعمر ألف سنة، ويحبون الرفاهية والحياة المريحة البعيدة كل البعد عن حياة الأنبياء والمرسلين الذين يدّعون أنهم يتابعونهم، فلا تجدهم يقفون مع الحق أو يقاتلون الباطل أو ينفقون على اليتامى والأرامل.

﴿ و چیزها می‌گویند که خود عمل نمی‌کنند؟﴾ : علمای بی‌عمل همواره این‌گونه‌اند. آن‌ها را حریص‌ترین مردم به دنیا می‌یابی و هر‌یک از آن‌ها دوست دارد هزار سال عمر کند. آن‌ها رفاه و زندگی آسوده را دوست دارند و از زندگی انبیا و فرستادگان که ادعا می‌کنند پیروشان هستند، بسی دورند، و هیچگاه نمی‌بینی که آن‌ها در کنار حق بایستند یا با باطل نبرد کنند یا به ایتام و بیوه‌زنان انفاق نمایند.

 عن أبي جعفر (ع)، قال: (﴿الَّذِي يَرَاكَ حِينَ تَقُومُ﴾ في النبوة، ﴿وَتَقَلُّبَكَ فِي السَّاجِدِينَ﴾ قال: في أصلاب النبيين، ﴿وَالشُّعَرَاءُ يَتَّبِعُهُمُ الْغَاوُونَ﴾ قال: نزلت في الذين غيَّروا دين الله بآرائهم وخالفوا أمر الله، هل رأيتم شاعراً قط تبعه أحد؟ إنما عنى بذلك الذين وضعوا ديناً بآرائهم فتبعهم الناس على ذلك، ويؤكد ذلك قوله: ﴿أَلَمْ تَرَ أَنَّهُمْ فِي كُلِّ وَادٍ يَهِيمُونَ﴾ يعني: يناظرون بالأباطيل ويجادلون بالحجج المضلة وفي كل مذهب يذهبون، ﴿وَأَنَّهُمْ يَقُولُونَ مَا لا يَفْعَلُونَ﴾، قال: يعظون الناس ولا يتعظون، وينهون عن المنكر ولا ينتهون ويأمرون بالمعروف ولا يعملون، وهم الذين غصبوا آل محمد حقهم) ([289]).

از ابو جعفر (ع) روایت شده است که فرمود: (﴿آن‌که تو را می‌بيند آن‌گاه که برمی‌خيزی ﴾  در مورد نبوّت است، ﴿ و نماز خواندنت را با ديگر سجده‌گزاران می‌بيند ﴾  در مورد اصلاب پیامبران است، ﴿ و شاعران که گمراهان از آنان تبعیت می‌کنند ﴾  در مورد کسانی نازل شد که دین خدا را با نظرات خود تغییر دادند و با فرمان خداوند مخالفت کردند. آیا تا‌کنون شاعری دیده‌اید که کسی از او پیروی کند. منظور از شعرا کسانی هستند که با آرا و نظرات خود، دینی وضع کردند و مردم در آن از آن‌ها پیروی کردند و با این سخن بر این موضوع تأکید دارد ﴿ آیا ندیدی که آنان در هر وادی سرگردانند؟﴾ ؛ یعنی با سخنان باطل و حجت‌های گمراه کننده، مجادله و مناظره می‌کنند و در هر طریقی پای می‌گذارند ﴿ و چیزها می‌گویند که خود عمل نمی‌کنند؟﴾  مردم را موعظه می‌کنند اما خود پند نمی‌گیرند، دیگران را از منکر نهی می‌کنند ولی خود از آن اجتناب نمی‌ورزند و به معروف امر می‌کنند اما خود به آن عمل نمی‌کنند. این‌ها کسانی هستند که حق آل محمد (ع) را غصب کرده‌اند).([290])

******

[283]- الشعراء : 224 – 226.

[284]- شعرا: 224 تا 226.

[285]- الشعراء : 94.

[286]- الكافي : ج2 ص300 ح4، باب من وصف عدلاً وعمل بغيره.

[287]- شعرا: 94.

[288]- کافی: ج 2 ص 300 ح 4 باب کسی‌که عدلی را توصیف می‌کند و غیرِ آن عمل می‌کند.

[289]- تفسير القمي : ج2 ص125.

[290]- تفسیر قمی: ج 2 ص 125.