فصل دوم: نماز عیدین (عید فطر و عید قربان)

الفصل الثاني: في صلاة العيدين

فصل دوم: نماز عیدین (عید فطر و عید قربان)

والنظر: فيها، وفي سننها.

چگونگی برپایی:

وهي واجبة مع وجود الإمام (ع) بالشروط المعتبرة في الجمعة. وتجب جماعة، ولا يجوز التخلف إلا مع العذر، فيجوز حينئذ أن يصلي منفرداً ندباً. ولو اختلت الشرائط سقط الوجوب، واستحب الإتيان بها جماعة وفرادى. ووقتها: ما بين طلوع الشمس إلى الزوال، ولو فاتت لم تقض. وكيفيتها: أن يكبر للإحرام بالسبع، ثم يقرأ "الحمد" وسورة، والأفضل أن يقرأ " الأعلى " ، ثم يكبر بعد القراءة ويقنت بالمرسوم حتى يتم خمساً ، ثم يكبر ويركع، فإذا سجد السجدتين: قام فيقرأ "الحمد" و سورة، والأفضل أن يقرأ "الغاشية"، ثم يكبر أربعاً ويقنت بينها أربعاً، ثم يكبر خامسة للركوع ويركع، فيكون الزائد عن المعتاد تسعاً: خمس في الأولى، وأربع في الثانية غير تكبيرة الإحرام والتكبيرات الست، وتكبيرتي الركوعين، وتكبيرات السجود.

اقامۀ نماز عید، هنگام حضور امام معصوم(ع) با شروطی که برای وجوب نماز جمعه  ذکر شد.^([252]) واجب است نماز عید به جماعت خوانده شود و ترک آن جایز نیست، مگر اینکه عذر داشته باشد که در این صورت جایز است نماز را فرادا و به نیت مستحب بخواند. اگر شرایط اقامۀ نماز عید دچار اشکال شد، وجوبش از بین می‌رود و اقامۀ آن -چه به جماعت و چه فرادا- مستحب می‌شود.

وقت نماز عیدین از طلوع خورشید تا هنگام زوال است و اگر وقت آن گذشت، قضا ندارد.

چگونگی اقامۀ نماز عیدین به این صورت است که: برای احرام هفت تکبیر بگوید و حمد و سوره بخواند (بهتر است در رکعت اول، سورۀ اعلی خوانده شود)، سپس پنج مرتبه تکبیر بگوید و بعد از هر تکبیر به‌صورت مرسوم قنوت بخواند،^([253]) سپس تکبیر بگوید و رکوع و دو سجده به‌جا آورد، بعد برخیزد و حمد و سوره بخواند (بهتر است در رکعت دوم سورۀ غاشیه خوانده شود)، سپس چهار تکبیر بگوید و بعد از هر تکبیر قنوت بخواند، سپس تکبیر پنجم را بگوید و به رکوع رود [و بعد سجده کند].

بنابراین نسبت به نمازهای عادی، نُه تکبیر اضافه می‌شود، یعنی علاوه بر هفت تکبیر ابتدای نماز و تکبیر هنگام رکوع و تکبیرهای سجده‌های نماز، باید در رکعت اول پنج تکبیر و در رکعت دوم نیز چهار تکبیر بگوید.

وسنن هذه الصلاة: الإصحار بها إلا بمكة، والسجود على الأرض، وأن يقول المؤذنون: الصلاة ثلاثاً، فإنه لا أذان لغير الخمس. وأن يخرج الإمام حافياً، ماشياً على سكينة ووقار، ذاكراً لله سبحانه. وأن يطعم قبل خروجه في الفطر، وبعد عوده في الأضحى مما يضحي به. وأن يكبر في الفطر عقيب أربع صلوات أولها المغرب ليلة الفطر، وآخرها صلاة العيد . وفي الأضحى عقيب خمس عشرة صلاة، أولها الظهر يوم النحر لمن كان بمنى ، وفي الأمصار عقيب عشر يقول: الله أكبر الله أكبر، لا إله إلا الله، والله أكبر، والحمد لله على ما هدانا وله الشكر على ما أولانا، ويزيد في الأضحى: ورزقنا من بهيمة الأنعام، ويكره الخروج بالسلاح. وأن ينفل قبل الصلاة أو بعدها إلا بمسجد النبي (ص) بالمدينة، فإنه يصلي ركعتين قبل خروجه.

مستحبات نماز عید:

بهتر است در صحرا خوانده شود، مگر در مکۀ مکرمه^([254]) و بهتر است بر زمین سجده گردد. مؤذّن‌ برای نماز عید سه بار بگوید: «الصلاة»، چون فقط برای پنج نماز واجب یومیّه اذان گفته می‌شود.

همچنین امام برای نماز عید، پابرهنه، پیاده، با آرامش و وقار و در حال ذکر خدا به‌سوی محل اقامۀ نماز برود.

در عید فطر قبل از خارج شدن برای رفتن به نماز غذا بخورد و در عید قربان بعد از نماز از گوشت قربانی بخورد.

در عید فطر تکبیر‌گفتن بعد از چهار نماز مستحب است، که نخستین آن‌ها نماز مغرب شب عید فطر و آخرینش خود نماز عید است. تکبیر گفتن در نماز عید قربان برای کسی که در مِنی باشد پس از پانزده نماز مستحب است که اولین آن‌ها نماز ظهر روز عید قربان است و کسی که در شهر باشد تکبیر برای او بعد از ده نماز مستحب است و باید چنین بگوید: «الله‌أکبر الله‌أکبر، لا إله إلا الله، والله أکبر، والحمد لله على ما هدانا وله الشکر على ما أولانا» و در عید قربان این عبارت را نیز اضافه کند: «و رزقنا من بهیمة الأنعام».

خروج با اسلحه برای نماز عید مکروه است؛ همچنین خواندن نافله، قبل و بعد از نماز عید مکروه است، مگر در مدینه در مسجدالنبی(ع)، که دو رکعت نماز، قبل از خروج از مسجد خوانده می‌شود.

مسائل خمس:

مسائل پنج‌گانه:

الأولى: التكبير الزائد في صلاة العيد واجب و القنوت واجب، ولكن لا يتعين فيه لفظ بل يدعو بما يشاء والأفضل: (أشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شريك له، وأشهد أن محمداً عبده ورسوله، وأشهد أن علياً والأئمة من ولده حجج الله، وأشهد أن المهدي والمهديين من ولده حجج الله، اللهم أهل الكبرياء والعظمة، وأهل الجود والجبروت، وأهل العفو والرحمة، وأهل التقوى والمغفرة ، أسألك في هذا اليوم الذي جعلته للمسلمين عيداً، ولمحمد (ص) ذخراً وشرفاً وكرامة ومزيداً أن تصلي على محمد وآل محمد كأفضل ما صليت على عبد من عبادك، وصل على ملائكتك ورسلك، واغفر للمؤمنين والمؤمنات، الأحياء منهم والأموات، اللهم إني أسألك من خير ما سألك عبادك المرسلون، وأعوذ بك من شر ما عاذ منه عبادك المرسلون).

اول: تکبیر اضافه‌شده در نماز عید و همچنین قنوت، واجب است، ولی خواندن دعای خاصی واجب نیست و می‌توان هر دعایی را خواند، البته بهتر است این دعا خوانده شود: 

«أَشهَدُ أَنْ لَا إِله إلَّا اللهُ وَحدَهُ لَا شَرِیک لَهُ، وَ أَشهَدُ أنَّ مُحَمَّداً عَبدُهُ و رَسوله، وَ أشهَدُ أنَّ عَلِیاً وَ الأئِمَّةَ مِن وُلدِهِ حُجَجُ اللهِ، وَ أشهَدُ أنَّ المَهدِی وَ المَهدِیینَ مِن وُلدِهِ حُجَجُ اللهِ، اللّهُمَّ أهلَ الکبرِیاءِ وَ العَظَمَة، وَ أهلَ الجُودِ وَ الجَبَرُوتِ، وَ أهلَ العَفوِ وَ الرَّحمَةِ، وَ أهلَ التَّقوی وَ المَغفِرَةِ، أسألُک فی هذَا الیومِ الَّذِی جَعَلتَهُ لِلمُسلِمِینَ عِیداً، وَ لِمُحَمَّدٍ صلّی الله علیه و آله ذُخراً وَ شَرَفاً وَ کرامَةً وَ مَزِیداً، أنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّد کأفضَلِ ما صَلَّیتَ عَلَى عَبدٍ مِن عِبادِک، وَ صَلِّ عَلَى مَلائِکتِک وَ رُسُلِک، وَ اغْفِرْ لِلمُؤمِنِینَ وَ المُؤمِناتِ، اَلأَحْیاءِ مِنهُم وَ الأمواتِ، اللّهُمَّ إنّی أسألُک مِن خَیرِ ما سَأَلَک عِبادُک المُرسَلونَ، وَ أَعُوذُ بِک مِن شَرِّ ما عاذَ مِنهُ عِبادُک المُرسَلُونَ».

الثانية: إذا اتفق عيد وجمعة، فمن حضر العيد كان بالخيار في حضور الجمعة، وعلى الإمام أن يعلمهم ذلك في خطبته.

دوم: اگر عید با روز جمعه هم‌زمان شد، کسی که در نماز عید حضور داشته باشد برای حضور در نماز جمعه مختار است و امام باید در خطبۀ نماز عید آن‌ها را از این موضوع آگاه سازد.

الثالثة: الخطبتان في العيدين بعد الصلاة وتقديمهما بدعة، ويجب استماعهما.

سوم: دو خطبۀ نماز عید فطر و قربان بعد از نماز بیان می‌شود، و مُقدم نمودن آن‌ها بر نماز، بدعت و گوش دادن به آن‌ها واجب است.

الرابعة: لا ينقل المنبر عن الجامع، بل يعمل شبه المنبر من طين استحباباً.

چهارم: منبر را از مسجد جامع به صحرا نَبَرند. بلکه مستحب است از گِل، چیزی شبیه منبر ساخته شود.

الخامسة: إذا طلعت الشمس حرم السفر حتى يصلي صلاة العيد إن كان ممن تجب عليه، ويجوز خروجه بعد الفجر و قبل طلوعها وهو مكروه.

پنجم: اگر در روز عید فطر یا قربان خورشید طلوع کرد برای کسی که نماز عید بر او واجب است رفتن به سفر حرام می‌شود تا نماز عید را به‌جا بیاورد. سفر بعد از فجر و قبل از طلوع جایز و البته مکروه است.

[252]- حضور امام معصوم یا نمایندۀ او، حداقل تعداد پنج نفر، جماعت خواندن، دو خطبه، مسافت بین دو نماز بیشتر از پنج و نیم کیلومتر. (احکام الشریعه بین السائل و المجیب جزء دوم، صلاة: ص 96)

[253]- یعنی در قنوت، دعاهایی که از اهل‌بیت(ع)  وارد شده، بخواند (احکام الشریعه بین السائل و المجیب جزء دوم، صلاة: ص 98)

[254]- در مکه، بهتر است در مسجدالحرام خوانده شود. (احکام الشریعه بین السائل و المجیب جزء دوم، صلاة: ص 97)

[255]- چون همان‌طور که بیان شد مستحب است که نماز عید در صحرا خوانده شود. (مترجم)