﴿الْحَمْدُ للّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ﴾:

﴿الحْمدُ لله رَبِّ العْالمَينَ﴾:

يجب الالتفات إلى أنّ ما في سورة الفاتحة بعد البسملة ليس بشيء جديد، إنّما هو تفصيل للبسملة.

باید توجه داشت که آنچه در سوره‌ء فاتحه بعد از بسمله آمده است چیز جدیدی نیست ، بلکه فقط تفصیلی برای بسمله می‌باشد؛

كما أنّ ما في القرآن غير سورة الفاتحة ليس بشيء جديد، بل هو تفصيل للفاتحة.

همان طور که آنچه در قرآن غیر از سورهء فاتحه آمده است، چیزی جدید محسوب نمی‌شود، بلکه تفصیلی برای سورهء فاتحه می‌باشد.

ومن هنا فإنّ القرآن كلّه في الفاتحة، بل في البسملة _([#]).

_{[#]- قال أمير المؤمنين (علیه السلام): (}_إن_علوم_الكون_كلها_في_{القرآن،}_وعلوم_القرآن_كلها_في_السبع_{المثاني،}_وعلوم_السبع_{المثاني}_في_{البسملة}_،_وعلوم_{البسملة}_في_النقطة_،_وأنا_تلك_النقطة_{) الأربعون حديثاً للشيخ إبراهيم الخوئي : ص٢٣١.}

از همین رو، تمام قرآن در سوره‌ء فاتحه ، بلكه در بسمله آن می‌باشد _([#]).

_{[#]- امير المؤمنین (علیه السلام) می فرماید: (}_تمام_علوم_هستی_در_قرآن،_و_تمام_علوم_قرآن_در_سبع_مثانی،_و_علوم_سبع_مثانی_در_بسمله،_و_علوم_بسمله_در_نقطه_است_و_من_آن_نقطه_{می‌باشم}_{). چهل حدیث شیخ ابراهیم خویی: ص۲۳۱.}

ففي البسملة ثناء على واهب الكمال، واستعانة بمربي العباد، واستغاثة بالرحمن الرحيم من العبد، وهو يبدأ طريق العودة والإنابة إلى الحي القيوم، طالباً منه سبحانه هدايته إلى الطريق المستقيم الموصل إليه سبحانه.

پس در بسمله ، ثنائى(حمد و ستایشی) برای بخشنده‌ء کمال، و استعانت و یاری طلبیدنی از پرورش‌دهنده‌ء بندگان ، و استغاثه‌ای به رحمانِ رحیم از طرف بنده می‌باشد ، بنده‌ای که مسیر بازگشت و توبه به سوی حیّ قیوم را آغاز می‌کند؛ در حالی‌که از او سبحان و متعال هدایتش را به صراط مستقیمی که به او منتهی می‌شود، خواستار است.

قال تعالى: ﴿لَقَدْ آتَيْنَاكَ سَبْعاً مِّنَ الْمَثَانِي وَالْقُرْآنَ الْعَظِيمَ﴾_{([الحجر : ٨٧])}.

خداوند متعال می‌فرماید: ﴿و همانا آوردیم تو را هفت تا از مثاني(بندها) و قرآنی عظيم‌_{﴿الحجر٨٧﴾} ﴾ .

وقال تعالى: ﴿اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِيثِ كِتَاباً مُتَشَابِهاً مَثَانِيَ تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ ثُمَّ تَلِينُ جُلُودُهُمْ وَقُلُوبُهُمْ إِلَى ذِكْرِ اللَّهِ ذَلِكَ هُدَى اللَّهِ يَهْدِي بِهِ مَنْ يَشَاءُ وَمَنْ يُضْلِلِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِنْ هَادٍ﴾ _{([لزمر :٢٣])}.

و همچنین می‌فرماید: ﴿ خداوند بهترين سخن را نازل کرده است. کتابی متشابه و مثانی، که از تلاوت آن کسانی که از پروردگارشان می‌ترسند، از خوف، تن بلرزد؛ سپس تن و جانشان به ياد خدا بيارامد. اين راه خدا است که هر که را بخواهد به آن راهنمايی می‌کند و هر که را خدا گمراه کند، او را هيچ راهنمايی نخواهد بود ﴾ _{([لزمر :٢٣])}.

أمّا الفاتحة فهي تبدأ بـ ﴿الْحَمْدُ للّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ﴾، أي: الثناء على الكامل المطلق، المربي للخلق في عالم الملك والملكوت والعقل. ووصف (رب العالمين)، أي: مربي الخلق ومكملهم يناسب مقام العبد؛ لبيان نقصه وحاجته للكمال، ومن جهة شكره واعترافه بما مضى من نِعم وكمالات أفيضت عليه، وهي قطعاً لا تحصى، فبها ظهر للوجود بعد أن لم يكن شيئاً مذكوراً، وبها تغذّى ونما وتكامل بدنه، وربما نفسه وروحه إذا كان ممن سبقت لهم من الله الحسنى، وبها اهتدى إلى الصراط المستقيم، وجنب السقوط في هاوية الجحيم، فكأن الحمد والثناء على الله سبحانه بإضافة رب العالمين قد ضمن اعتراف وشكر واستجداء من العبد الناقص. وهو في مسيرته التكاملية للرب الكامل المكمل للعالمين.

سوره‌ء فاتحه با ﴿الْحَمْدُ ِللَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ﴾ شروع می‌شود؛ یعنی: ثنا و ستایشی برای کامل مطلق، پرورش‌دهنده‌ء خلق در عالم مُلک و مَلَکوت و عقل. توصیف «رَبِّ الْعَالَمِينَ» ، یعنی: مربی و پرورش‌دهنده‌ء خلق و کامل‌کننده‌شان، متناسب با مقام و جایگاه بنده؛ از جهت بیان نقصانش و نیازش به کمال ، و از جهت شکرگزاری‌اش و اعترافش به نعمت‌ها و کمالات گذشته‌ای که بر او افاضه شده است؛ که به‌طور قطع و یقین به شماره درنیاید؛ با نعمت‌هایی که با آنها پا به عرصه‌ء وجود گذاشت آن هم پس از اینکه چیز قابل ذکری نبود، و با آنچه با آنها تغذیه نمود و رشد کرد و بدنش به تکامل رسید؛ و چه بسا اگر از کسانی باشد که نیکی و حُسنی از جانب خداوند به سویش سبقت جسته باشد، نفْس و روحش نیز به تکامل رسیده باشد؛ با نعمت‌هایی که به صراط مستقیم، هدایت شد ، و از سقوط کردن در آتش سوزان، دوری گزید ، گویی حمد و ستایش خداوند سبحان به همراه رب العالمین، تضمین‌کننده‌ء اعتراف و شکر و التماس و گدایی از سوی بنده‌ء ناقص می‌باشد؛ در حالی که او در مسیر تکاملی‌اش به‌سوی ربّ کاملِ کامل‌کننده‌ء عالمیان، می‌باشد.

فالحمد والثناء هو مفتاح كنوز الكمال، وبه فتحت السورة المباركة أُم الكتاب.

پس حمد و ستایش کلید گنج‌های کمال است، و با آن سوره‌ء مبارک امّ‌الکتاب گشایش یافت .

* * *

﴿الْحَمْدُ للّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ﴾: