پرسش ۵۸: سخن خداوند متعال « وَكَمْ قَصَمْنَا مِنْ قَرْيَةٍ كَانَتْ ظَالِمَةً وَأَنْشَأْنَا …حَتَّى جَعَلْنَاهُمْ حَصِيداً خَامِدِينَ»

پرسش ۵۸:

 سخن خداوند متعال «و کم قصمنا من قریة کانت ظالمة.... حصیداً خامدین»

السؤال/ ۵۸: ما تفسير قوله تعالى: ﴿وَكَمْ قَصَمْنَا مِنْ قَرْيَةٍ كَانَتْ ظَالِمَةً وَأَنْشَأْنَا بَعْدَهَا قَوْماً آخَرِينَ * فَلَمَّا أَحَسُّوا بَأْسَنَا إِذَا هُمْ مِنْهَا يَرْكُضُونَ * لا تَرْكُضُوا وَارْجِعُوا إِلَى مَا أُتْرِفْتُمْ فِيهِ وَمَسَاكِنِكُمْ لَعَلَّكُمْ تُسْأَلُونَ * قَالُوا يَا وَيْلَنَا إِنَّا كُنَّا ظَالِمِينَ * فَمَا زَالَتْ تِلْكَ دَعْوَاهُمْ حَتَّى جَعَلْنَاهُمْ حَصِيداً خَامِدِينَ﴾([39]).

المرسل: إبراهيم رغيل

تفسیر این سخن خداوند متعال چیست؟ «و چه بسيار مردم ستمکاری که هلاک کرديم و به جايشان مردمی ديگر بيافريديم * چون عذاب ما را حس می‌کردند به ناگاه از آنجا می‌گريختند * مگريزيد! به ناز و تنعّم و خانه‌های خويش بازگرديد، تا بازخواست شوید * گفتند: وای بر ما، ما ستمکاره بوده‌ايم * و همواره سخنشان همین بود، تا همه را چون کِشته، درويده و آتش خاموش‌گشته گردانيديم»([40]).

فرستنده: ابراهیم رغیل

الجواب: بسم الله الرحمن الرحيم، والحمد لله رب العالمين، وصلى الله على محمد وآل محمد الأئمة والمهديين وسلم تسليماً.

هذا العذاب الذي يرافق إرسال المرسلين إلى الناس، وينزل بأهل القرى بعد تكذيبهم المرسلين، ويأتي السكان الجدد، وتتكرّر نفس القصص دون أن يلتفتوا ويتّعظوا بمن كان قبلهم. ونفس الشيء يتكرّر مع القائم (ع)، ولعل أهم القرى التي ذكرت في الروايات بأنّه ينزل بها العذاب هي بغداد.

پاسخ:بسم الله الرحمن الرحیم،والحمدلله رب العالمین،وصلی الله علی محمد و آل محمد الائمة والمهدیین وسلّم‌تسلیماً.

این عذابی است که همراه با ارسال فرستادگان بر مردم بوده است و پس از اینکه مردم سرزمین‌ها فرستادگان را تکذیب می‌کنند، بر آنها نازل می‌شود؛ ساکنان جدید خواهند آمد و این داستان همچنان تکرار خواهد شد، بدون اینکه پند گیرند و متوجه شوند و از گذشتگان‌شان عبرت بیاموزند. این رویداد با قائم(ع) نیز تکرار می‌شود و چه بسا مهم‌ترینِ این شهرها که در روایت‌های معصومین نام برده شده و عذاب بر آنها نازل می‌شود، شهر بغداد باشد.

راجع الروايات ([41]) التي ذكرت إنّها لا يرى منها الرسوم من شدّة الخراب الذي يلحقها بالرايات التي تأتيها من كل مكان وبالفتن. وفي تأويل هذه الآيات بالخصوص في القائم، قال الإمام الباقر (ع) في قول الله عز وجل: ﴿فَلَمَّا أَحَسُّوا بَأْسَنَا إِذَا هُمْ مِنْهَا يَرْكُضُونَ * لا تَرْكُضُوا وَارْجِعُوا إِلَى مَا أُتْرِفْتُمْ فِيهِ وَمَسَاكِنِكُمْ لَعَلَّكُمْ تُسْأَلُونَ﴾، قال (ع): (إذا قام القائم وبعث إلى بني أُمية بالشام فهربوا إلى الروم فيقول لهم الروم: لا ندخلكم حتى تتنصروا فيعلقون في أعناقهم الصلبان فيدخلونهم، فإذا نزل بحضرتهم أصحاب القائم طلبوا الأمان والصلح، فيقول: أصحاب القائم لا نفعل حتى تدفعوا إلينا من قبلكم منّا. قال (ع): فيدفعونهم إليهم، فذلك قوله تعالى: ﴿لا تَرْكُضُوا وَارْجِعُوا إِلَى مَا أُتْرِفْتُمْ فِيهِ وَمَسَاكِنِكُمْ لَعَلَّكُمْ تُسْأَلُونَ﴾. قال (ع): يسألهم الكنوز وهو أعلم بها. قال (ع): فيقولون: ﴿يَا وَيْلَنَا إِنَّا كُنَّا ظَالِمِينَ * فَمَا زَالَتْ تِلْكَ دَعْوَاهُمْ حَتَّى جَعَلْنَاهُمْ حَصِيداً خَامِدِينَ﴾ بالسيف) ([42]).

به روایاتی مراجعه کنید([43]) که می‌گویند از شدت خرابی‌ها و ویرانی‌هایی که بر اثر شدت درگیری‌ها و فتنه‌هایی که همراه با پرچم‌هایی است که از هر سو به آن حجوم می‌آورند،  حتی آثاری از این شهر باقی نمی‌ماند، مراجعه نمایید. امام باقر(ع) در مورد تأویل این سخنان خداوند عزوجل « چون عذاب ما را حس می‌کردند به ناگاه از آنجا می‌گريختند * مگريزيد! به ناز و تنعّم و خانه‌های خويش بازگرديد، تا بازخواست شوید »  به خصوص در زمان قائم(ع) فرمودند: «هنگامی که قائم قیام کند و فرستادگانی برای بنی امیه در شام خواهد فرستاد. آنها به روم می‌گریزند و رومیان به آنها می‌ گویند: به شما پناه نمی‌دهیم مگر اینکه نصرانی شوید. قبول می‌کنند و صلیب به گردن می‌آویزند. وقتی یاران قائم به آنها می‌رسند، (رومیان) از آنها امان و صلح طلب می‌کنند. فرستادگان قائم می‌گویند: چنین نخواهد بود مگر اینکه پناهندگان روی آورده به آئین‌تان را به ما بازگردانید. رومیان آنها را تحویل می‌دهند و این تأویل این سخن خداوند متعال خواهد بود «لَا تَرْكُضُوا وَارْجِعُوا إِلَى مَا أُتْرِفْتُمْ فِيهِ وَمَسَاكِنِكُمْ لَعَلَّكُمْ تُسْأَلُونَ». امام(ع) فرمود: در مورد گنج‌ها از آنها می‌پرسد در حالی که خودش به آن عالم‌تر است. سپس امام(ع) فرمود: آنگاه با زور شمشیر سخن خواهند گفت: «يَا وَيْلَنَا إِنَّا كُنَّا ظَالِمِينَ * فَمَا زَالَت تِّلْكَ دَعْوَاهُمْ حَتَّى جَعَلْنَاهُمْ حَصِيدًا خَامِدِينَ»»([44]).

******

[39]- الأنبياء: 11 – 15.

[40] - انبیا: 11 تا 15.

[41]- عن علي بن أبي طالب (ع)، أنه قال في خطبة: (الزوراء وما أدراك ما الزوراء، أرض ذات أثل يشيد فيها البنيان وتكثر فيها السكان ويكون فيها محاذم وخزان، يتخذها ولد العباس موطناً ولزخرفهم مسكناً، تكون لهم دار لهو ولعب يكون بها الجور الجائر والخوف المخيف والأئمة الفجرة والأمراء الفسقة والوزراء الخونة، تخدمهم أبناء فارس والروم لا يأتمرون بمعروف إذا عرفوه ولا يتناهون عن منكر إذا أنكروه، (يكتفي) الرجال منهم بالرجال والنساء منهم بالنساء فعند ذلك الغم العميم والبكاء الطويل والويل والعويل لأهل الزوراء من سطوات الترك، وهم قوم صغار الحدق وجوههم كالمجان المطوقة بأسهم الحديد جرد مرد ...) قواعد الأحكام للعلامة الحلي: ج1 ص 15.

وعن المفضل بن عمر، عن الصادق (ع) في خبر طويل، قال: (... ثم يظهر السفياني ويسير جيشه إلى العراق فيخربه ويخرب الزوراء وتركهما جماء ويخرب الكوفة والمدينة وتروث بغالهم في مسجد رسول الله(ع)  وجيش السفياني يومئذ ثلثمائة الف رجل ...) مختصر بصائر الدرجات - للحسن بن سليمان الحلي: ص185.

وكذلك عن المفضل بن عمر، قال المفضل: يا سيدي، كيف تكون دار الفاسقين في ذلك الوقت؟ قال: (في لعنة الله وسخطه، تخربها الفتن وتتركها جماء فالويل لها ولمن بها كل الويل من الرايات الصفر ورايات المغرب ومن يجلب الجزيرة ومن الرايات التي تسير إليها من كل قريب أو بعيد، والله لينزلن بها من صنوف العذاب ما نزل بساير الامم المتمردة من أول الدهر إلى آخره، ولينزلن بها من العذاب مالا عين رأت ولا أذن سمعت بمثله ولا يكون طوفان أهلها إلا بالسيف، فالويل لمن اتخذ بها مسكناً، فان المقيم بها يبقى بشقائه والخارج منها برحمة الله والله ليبقي من أهلها في الدنيا حتى يقال إنها هي الدنيا وإن دورها وقصورها هي الجنة وإن بناتها هن الحور العين وإن ولدانها هم الولدان، وليظنن إن الله لم يقسم رزق العباد إلا بها وليظهرن من الافتراء على الله وعلى رسوله (ص) والحكم بغير كتاب الله ومن شهادات الزور وشرب الخمور والفجور وأكل السحت وسفك الدماء ما لا يكون في الدنيا كلها إلا دونه، ثم ليخربها الله تعالى بتلك الفتن وتلك الرايات حتى لو مر علينا مار لقال ههنا كانت الزوراء ...) مختصر بصائر الدرجات - للحسن بن سليمان الحلي: ص188.

وعن أبي جعفر محمد بن علي بن الحسين (ع)، قال: ( إن أمير المؤمنين (ع)، لما رجع من وقعة الخوارج اجتاز بالزوراء، فقال للناس: إنها الزوراء، فسيروا وجنبوا عنها، فإن الخسف أسرع إليها من الوتد في النخالة ...) مستدرك الوسائل - للميرزا النوري: ج3 ص429. (المعلق).

[42]- الكافي: ج8 ص51.

[43] - در خطبه‌ای از علی ابن ابی طالب(ع) نقل شده است که فرمود: «زورا، و چه می‌دانید از زورا! سرزمين وسيعى است که در آنجا بناهاى محکم پايه‌گذراى مى‌شود، مردم بسيارى در آن سکنى مى‌گزينند و رؤسا و ثروت‌اندوزان در آن اقامت مى‌کنند. بنى عباس آنجا را مقرّ حکومت خود و پايگاه ثروت‌هاى خويش قرار مى‌دهند. زورا براى آنها خانه‌ى لهو و لعب است. آنجا مرکز ستم ستمکاران و کانون ترس‌هاى دهشت‌زا است، جاى پیشوایان گنهکار و امیران فاسق و فرمان‌روايان خيانت‌کار و جنايت‌پيشه. جمعى از فرزندان فارس و روم آنان را خدمت مى‌کنند. اگر معروفی بشناسند به آن امر نمی کنند و اگر منکری ببینند، نهی‌اش نمی‌کنند. مردانشان به مردان و زنانشان به زنان اکتفا کنند. در چنين شرایطی اندوه عمومى و گريه‌هاى طولانى و شرور و بدبختى دامن‌گير مردم زورا مى‌شود، و گرفتار هجوم ترک‌ها مى‌گردند؛ ملتى که حدقه‌ی چشم‌شان کوچک و صورت‌هايشان مانند سپر طوق شده و لباس‌هايشان زره آهنين است.... ». قواعد الاحکام علامه حلی: ج 1 ص 15.

از مفضل بن عمر از امام صادق(ع) در خبری طولانی نقل شده است که فرمود: «.... سپس سفیانی ظهور می‌کند و سپاهیانش به سوی عراق حرکت می‌کنند. آن جا را ویران می‌سازد و  زورا را خراب و با خاک یکسان می‌کند و کوفه و مدینه را ویران می‌کند و اسبانشان در مسجد رسول خدا(ص) سرگین می‌اندازند. لشکر سفیانی در آن روز، سیصد هزار نفر خواهد بود....» مختصر بصائر الدرجات حسن بن سلیمان حلی: ص 185.

همچنین از مفضل بن عمر نقل شده است که گفت: آقای من، در آن زمان خانه‌ی فاسقین چگونه خواهد بود؟ فرمود: «در خشم و لعنت خداوند! فتنه‌ها آن را ویران و با خاک یکسان می کنند. وای برای آن و هر کس که در آن ساکن باشد، از پرچم‌های زرد و پرچم‌های مغرب و آنها که از جزیره می‌آیند و پرچم‌هایی که از هر سو، از دور و نزدیک به سوی آنها خواهد آمد. به خدا قسم از انواع عذاب بر آنها نازل شود که هیچ امتی از گذشتگان تا آیندگان ندیده و عذابی بر آنها نازل شود که هیچ چشمی ندیده و هیچ گوشی به مانندش را نشنیده است. طوفانی که مردمِ آن را فرا می‌گیرد شمشیر خواهد بود. وای بر کسانی که در آن مسکن گزینند؛ چرا که  اقامت‌کننده در آن با شقاوت خود مانده و خارج شدگان از آن، با رحمت خدا خارج شده‌اند. به خدا سوگند اهالی آن باقی خواهند ماند تا اینکه گویند خانه‌ها و قصرهایش بهشت و زنانش حورالعین و جوانانش جوانان بهشتی‌اند. گمان می‌ کنند که خداوند تمام ارزاق را فقط در آن تقسیم کرده است. در آن افتراها به خدا و رسول خدا(ص) می‌بندند و حکم به خلاف کتاب خدا می‌دهند و گواهی دروغین و شرب خمر و فجور و خوردن حرام و خون‌ریزی کنند. از دنیا چیزی نماند مگر اینکه در آن باشد. سپس خداوند متعال با  آن فتنه‌ها و پرچم‌ها زورا را خراب می‌کند تا حدی که وقتی کسی از آنجا گذر کند، بگوید زمانی اینجا  زورا بود». مختصر بصائر الدرجات: ص 188.

از ابو جعفر محمد بن علی بن الحسین(ع) نقل شده است که فرمود: «پس از این که امیرمؤمنان(ع) از واقعه‌ی خوارج بازگشت گذرش به زورا افتاد و به مردم فرمود: این  زورا است، بروید و از  آن دوری کنید، چرا که خسف در آن سریع‌تر از رفتن میخ آهنین در کاه اتفاق خواهد افتاد....». مستدرک الوسایل میرزای نوری: ج 3 ص 429.

[44] - کافی: ج 8 ص 51.